Hình ảnh này có thể đã làm Nguyễn Phú Trọng thay đổi quan điểm. - This might have changed Trong’s mind

Một làn sóng của sự phấn khích - không có ngôn từ nhẹ nhàng hơn cho nó – đã quét qua Việt Nam vào tuần trước, được kích hoạt bởi một nhận thức chung rằng, vâng, Hà Nội và Washington đã thực sự vùi chôn sự thù địch, chừng 40 năm sau khi xe tăng Quân đội Nhân dân lăn vào Sài Gòn, 20 năm sau khi hai nước tái lập quan hệ ngoại giao.

Tổng Bí thư đảng Cộng sản Nguyễn Phú Trọng đã du hành tới Washington dẫn đầu của một nhóm các nhà lãnh đạo của đảng. Ông đã được tiếp đón vào ngày 7 và 8 với sự tôn kính và sự ấm áp hiển nhiên của Tổng thống Barack Obama, Phó Tổng thống Joe Biden và một danh sách dài của các nhà lập pháp và các quan chức Mỹ cấp thấp hơn.

Đã có phát sinh vấn chất tối thiểu. Một nhà phân tích tin tức đã nói rằng bởi ông Trọng đã không mang về nhà "những sự nhân nhượng quân sự đáng kể tại thời điểm của nhu cầu chiến lược tàn khốc," cho nên chuyến đi của ông thực sự là một thất bại.

Như thế thì đã bỏ lỡ điểm mấu chốt. Những nhà quan sát người Việt đã bị khiến xuất thần. Nó không chỉ vừa vặn rằng Hoa Kỳ dường như đã thừa nhận chế độ cộng sản độc tài của Việt Nam như là một đối tác hợp pháp. Không được nói ra bởi phương tiện truyền thông bị-giám sát bởi nhà nước, mà đã có biểu tượng ngay cả mạnh mẽ hơn trong những hình ảnh của ông Trọng và những kẻ trung thành khác kia của những gì được gọi tên – thì cho đến bây giờ, ít nhất - "phe ủng hộ Trung Quốc" của chế độ đã đồng ý rằng Washington và Hà Nội đang sát cánh về chiến lược chống lại tham vọng của Trung Quốc để kiểm soát các vùng biển phía nam từ đảo Hải Nam đến rất gần Singapore.

Những tràng pháo tay không bị giới hạn tới các cơ quan đảng. Người Việt nhận được nhiều tin tức những ngày này từ những blog được đưa lên mạng thông tin. Nơi ấy cũng có ngay cả các nhà phê bình nổi bật của chế độ đã tìm thấy lý do để cổ vũ, bởi vì nhà nước-đảng cuối cùng đã phô tỏ quyết tâm để chống lại sự bắt nạt của Trung Quốc.

Chuyến đi của Trọng được cảm nhận ở Việt Nam như là một phiên đột phá cho những quan hệ với kẻ cựu thù của Hà Nội. Đó hoàn toàn là những gì các nhà ngoại giao của cả hai bên đã hy vọng, và cho một lần các chòm sao chính trị đã sát cánh. Cầu thủ chủ chốt là Tổng Bí thư Trọng của ĐCSVN. Ông thường được miễn chấp như một người kém trọng lượng là "nhà lãnh đạo đảng yếu nhất trong trí nhớ", nhưng trong dịp này thì ông Trọng đã sống trọn tình trạng danh nghĩa của mình như number one của chế độ Hà Nội.

Người ta nói rằng bị choáng váng bởi quyết định của Trung Quốc để triển khai một giàn khoan dầu và một đội tàu hộ tống có vũ trang vào vùng Đặc quyền Kinh tế của Việt Nam một năm trước đây cho nên ông Trọng đã nêu sự mong muốn của mình để thăm viếng Barack Obama ở Washington cho Đại sứ quán Hoa Kỳ.

Không ai ở Hà Nội có thể đã hiểu biết hơn ông Trọng về thông điệp mà chuyến đi của ông sẽ chuyển tới Bắc Kinh. Người cựu lãnh đạo của Viện Tư tưởng Trung ương của đảng từ lâu đã được xem như là người quản lý chủ yếu của sự gắn kết của Việt Nam với "người hàng xóm khổng lồ mà là luôn luôn ở đó," được biết đến là Trung Quốc, và ông cũng được xem như là kẻ nghi ngờ chủ yếu liệu chăng Mỹ có lợi ích vĩnh viễn hoặc chế độ thân thiện trong xó xỉnh châu Á của Việt Nam.

Những chuyến viếng thăm cấp cao thì luôn được lên kế hoạch tỉ mỉ, và chuyến này thì riêng biệt như thế. Đã mất hàng tháng để hoạch dịnh các chi tiết. Về phía Việt Nam, ánh quang cho một cuộc gặp gỡ tại phòng Bầu dục toà Bạch ốc là tối quan trọng. Ý định mang những người bảo thủ của đảng tới trong sự đồng thuận nổi lên về hợp tác chiến lược song phương, thì các nhà ngoại giao Hoa Kỳ đã háo hức để đóng góp.

Khi ông Trọng khởi hành đi Washington, thì bài xã luận trên những nhật báo đảng của Trung Quốc đã ra tín hiệu tin tưởng rằng Việt Nam đã chỉ mong muốn phát triển những quan hệ thương mại với Hoa Kỳ và - trên tờ Global Times vào ngày 8 tháng 7 - "những suy đoán rằng Washington đã xoay xở để lôi kéo Hà Nội tới trong mưu đồ phức tạp của mình để bảo tồn sự hiện diện bá quyền của Hoa Kỳ ở châu Á đối mặt với một Trung Quốc đang tăng tiến thì những suy đoán ấy là trẻ con và nguỵ biện." Kể từ khi ấy, một cách đáng kể, thì Bắc Kinh dường như lạc mất ngôn từ.

Những hậu quả lâu dài của chuyến đi lịch sử đầy biểu tượng của ông Trọng mong có thể trở thành ít hơn so với tưởng tượng; trường hợp thường là thế. Tuy nhiên, sự lạc quan đang phổ biến ở Việt Nam.

Viết cho độc giả người Việt, thì Hoàng Anh Tuấn, người đứng đầu của Viện Chính sách Bộ Ngoại giao đã nói điều này về "bước ngoặt thật sự" trong quan hệ Việt Nam-Hoa Kỳ trong một câu chuyện được xuất bản năm ngày sau cuộc gặp gỡ giữa ông Trọng và Obama ở Phòng Bầu dục.

Sẽ có những hệ quả quan trọng, Tuấn tin tưởng: Sự chào hỏi ông Trọng của Obama tại Phòng Bầu dục đã phô tỏ sự tin cậy chính trị. Hai nhà lãnh đạo đã xem xét và đã xác nhận những thành tựu thực tế trong nhiều lĩnh vực hợp tác, gồm ngay cả việc thảo luận về nhân quyền, một cuộc hội thoại mà đã chiếu sáng "sự đan kết cùng nhau của những lợi ích của Việt Nam và Hoa Kỳ trên nhiều vấn đề." Đã có sự thảo luận sâu về các vấn đề cốt lõi như hiệp ước Thương mại Xuyên Thái bình dương và hợp tác quốc phòng. Sự đồng thuận đã là rõ ràng trên các vấn đề chủ quyền và an ninh Biển Đông và mối quan hệ của họ đối với an ninh và thịnh vượng toàn cầu. Việt Nam và Hoa Kỳ thẳng thắn và cởi mở đã thảo luận về sự khác biệt cho đến bây giờ được gọi là "nhạy cảm" - ví dụ như, tôn giáo, dân chủ và nhân quyền.

Sau 20 năm quan hệ ngoại giao, Tuấn tranh luận rằng, mối quan hệ Việt Nam-Hoa Kỳ đã trưởng thành và bây giờ có thể lĩnh hội được những sự khác biệt - những sự khác biệt mà là tự nhiên bởi vì những cấu trúc chính trị, giai đoạn phát triển, văn hóa và tôn giáo thì tất cả khác biệt. Theo ông Tuấn nói thì cuộc đối thoại sẽ mở rộng phạm vi sự thỏa thuận và thúc đẩy mối quan hệ hướng tới bởi vì bây giớ có "sự tin cậy lẫn nhau" giữa Hà Nội và Washington. Và cái điều mà lớn nhất tạo ra sự tin cậy lẫn nhau, theo Tuấn, đó là Hoa Kỳ bây giờ cũng công nhận cấu trúc chính trị của Việt Nam, nghĩa là, họ thật sự tôn trọng sự lựa chọn chính trị của Việt Nam.

Tuấn đã đúng về sức nặng biểu tượng của chuyến đi của ông Trọng, có lẽ cũng đúng trong kết luận tiềm ẩn của mình rằng Hà Nội đã tái chỉnh vị trí của mình gần gũi hơn với Washington, ít nhất là trong thời điểm khi Trung Quốc theo đuổi bá quyền của họ trên vùng biển ngoài khơi của bờ biển dài 3.260 km của Việt Nam. Đó là một động thái được lòng dân, một động thái mà tạo ra tiếng vang với mức trung bình nhận thức chính trị với người Việt Nam cũng như với những người anh em tha hương của mình ở Orange County nước Mỹ và ở Richmond, nước Úc. Quan trọng hơn, nó cũng tạo ra tiếng vang bên trong và bên ngoài đảng cầm quyền của Việt Nam trong khi ĐCSVN hướng tới một cách đầy tranh luận cho đại hội quan trọng nhất kể từ năm 1991, là năm mà Hà Nội và Washington đã bắt đầu dò dẫm lối đi hướng tới những mối quan hệ ngoại giao.

A wave of euphoria – there is no lesser word for it – swept over Vietnam last week, triggered by a collective perception that, yes, Hanoi and Washington have truly buried the hatchet, some 40 years after People’s Army tanks rolled into Saigon, 20 years after the two nations reestablished diplomatic relations.

Communist Party General Secretary Nguyen Phu Trong had travelled to Washington at the head of a group of party leaders. He was received on July 7 and 8 with honor and evident warmth by President Barack Obama, Vice President Joe Biden and a long list of lesser American officials and legislators.

There was minimal substance. One news analysis said that because Trong didn’t bring home “significant military concessions at a time of dire strategic need,” his trip was really a failure.

That misses the point. Vietnamese observers were entranced. It wasn’t just that the US had seemingly acknowledged Vietnam’s authoritarian Communist regime as a legitimate partner. Unsaid by the country’s party-supervised media, there was even more powerful symbolism in the images of Trong and other stalwarts of what’s been called – until now, at least – the “pro-China faction” of the regime agreeing that Washington and Hanoi are strategically aligned against Chinese aspirations to control the seas south from Hainan to very near Singapore.

The applause wasn’t limited to party organs. Vietnamese get much of their news these days from blogs posted to the cybersphere. There, too, even prominent critics of the regime found reason to cheer, for the party-state had at last shown resolve to stand up to Chinese bullying.

Trong’s trip is perceived in Vietnam as a breakout session for relations with Hanoi’s onetime foe. That’s entirely what diplomats on both sides hoped for, and for once the political constellations came into alignment. The key player was CPV General Secretary Trong. He is often dismissed as a lightweight, “the weakest party leader in memory,” but on this occasion Trong lived up to his titular status as the Hanoi regime’s numero uno.

Stunned, it’s said, by China’s decision to deploy an oil drilling rig and a flotilla of armed escort vessels into Vietnam’s EEZ a year ago, Trong made his desire to visit Barack Obama in Washington known to the US Embassy.

No one in Hanoi could have been more aware than Trong of the message his trip would deliver to Beijing. The former head of the party’s Central Ideology Institute has long been regarded as the chief curator of Vietnam’s link to “the giant neighbor that’s always there,” as China is known, and as the chief doubter that the US has permanent or regime-friendly interests in Vietnam’s corner of Asia.

Top-level visits are always meticulously planned, this one particularly so. It took months to work out the details. For the Vietnamese side, the optics of an Oval Office encounter were paramount. Intent on bringing party conservatives into the emerging consensus on bilateral strategic cooperation, US diplomats were eager to oblige.

As Trung set off for Washington, editorial commentary in Chinese party newspapers signaled confidence that Vietnam was merely intent on developing trade ties with the US and – per the Global Times on July 8 – “speculations that Washington has managed to rope Hanoi into its elaborate scheme to preserve the US hegemonic presence in Asia in the face of an ascending China are childish and fallacious.” Since then, remarkably, Beijing seems to be at a loss for words.

The lasting consequences of Trong’s symbolic, historic journey may turn out to be less than imagined; that’s often the case. However, optimism is pervasive in Vietnam.

Writing for a Vietnamese audience, Hoang Anh Tuan, the head of a Ministry of Foreign Affairs think tank, said this about the “true turning point” in US-Vietnam relations in a published five days after the Trong-Obama Oval Office encounter.

There will be important consequences, Tuan believes: Obama’s greeting Trong in the Oval Office showed political trust. The two leaders reviewed and endorsed real accomplishments in many areas of co-operation, including even discussion of human rights, a conversation that illuminated “the weaving together of US and Vietnamese interests on many matters.” There was deep discussion of core issues like the Trans-Pacific Trade pact and defense cooperation. Consensus was apparent on South China Sea security and sovereignty issues and their relationship to global prosperity and security. Vietnam and the US straightforwardly and openly discussed differences until now termed “sensitive” – e.g., religion, democracy and human rights.

After 20 years of diplomatic relations, Tuan argues, the Vietnam-US relationship has matured and is now able to comprehend differences – differences that are natural because political structures, the stage of development, culture and religion all differ. Dialogue, he says, will enlarge the area of agreement and move the relationship forward because there is now “mutual trust” between Hanoi and Washington. And the thing that most creates mutual trust, per Tuan, is that the US now also recognizes Vietnam’s political structure, that is, it truly respects Vietnam’s political choice.

Tuan is right on the symbolic weight of the Trong trip and, probably also right in his implicit conclusion that Hanoi has repositioned itself closer to Washington, at least for the duration of China’s pursuit of hegemony over waters off Vietnam’s 3,260 kilometer coastline. It’s a popular move, one that resonates with the average politically aware Vietnamese and – as well – with his diasporic cousins in Orange County USA and Richmond, Australia. Of greater importance, it also resonates both inside and outside Vietnam’s ruling party while the CPV heads into arguably its most important congress since 1991, which was the year that Hanoi and Washington began to fumble their way toward diplomatic relations.

David Brown là một nhà cựu ngoại giao của Hoa Kỳ với kiến thức sâu rộng về Việt Nam. Ông là một cộng tác viên thường xuyên với Asia Sentinel - David Brown is a former US diplomat with extensive knowledge of Vietnam. He is a regular contributor to Asia Sentinel..

David Brown | Asia Sentinel
Bút Lông Kim chuyển ngữ
Theo FB Bút Lông Kim

Nguồn: Vietnam, US Agree to Dance, if Not to Boogie - David Brown | Asia Sentinel